Leestijd: 12 minuten

09-01-2025

In dit deel word ik persoonlijk, omdat ik Herman hierin als de boef beschouw. Dat is een confronterende gedachte. Realiseer je echter dat ík me heel goed realiseer dat het nog steeds om een hypothese gaat. Maar ja, ik ben nu eenmaal uitgesproken in mijn beweringen. En dat moet ook, want een scenario waarin je in elke zin de mogelijkheid openhoudt dat het ook anders kan zijn gegaan, is geen scenario. Desalniettemin ben ik er voor tweehonderd procent van overtuigd dat dit scenario het juiste is. Tweehonderd, dat bedoel ik dus. In werkelijkheid denk ik dat het zeventig is, en dat is echt waar.

Als je een verdachte op het oog hebt, kijk je naar zaken als motief, mogelijkheid en gelegenheid. Om met de gemakkelijkste te beginnen, de gelegenheid: Herman heeft geen alibi. Sterker nog: hij was erbij. Gloeiend. Aan zijn mogelijke motief - de wens om een nieuw leven te beginnen - kleven pro’s en contra’s. Toegegeven, hij was een schuinsmarcheerder, maar aan de andere kant was hij ook een familieman en hield hij heel veel van zijn dochtertje. Peter R. de Vries vatte het aan het eind van zijn reportage samen met de uitspraak dat Herman er gewoonweg de man niet naar was vrijwillig te verdwijnen. Maar dat ben ik niet met hem eens. Ik denk dat Herman er bij uitstek de man naar was vrijwillig te verdwijnen.

Als Herman niet gelukkig was in het leven dat zijn vrouw beschreef als huisje-boompje-beestje, zou het rationeel-logisch zijn geweest als hij de echtscheiding had aangevraagd. Als iemand een beslissing neemt die niet rationeel-logisch is, dan is die meestal wel psycho-logisch. Het gevolg van zo’n beslissing kan zowel constructief als destructief zijn. Als iemand kiest voor een destructieve psycho-logische oplossing, dan is er meestal een psychologische error. Dit is geen wetenschappelijke theorie, maar een pseudo-wet op basis van mijn levenservaring. Dat het in scene zetten van zijn verdwijning destructief was, hoeft geen betoog; de vraag welke error bij het nemen van zijn beslissing een rol heeft gespeeld wel.

Herman werd beschreven als familieman, maar ik vraag me af welke definitie daarbij werd gehanteerd. Herman werkte zes dagen per week, was vrijwilliger bij de brandweer, zat op een duikclub, deed aan kickboksen, sprak af met zijn minnares en hield ervan wat te gaan drinken 'op' café. Eigenlijk draaide Hermans leven vooral om Herman. Het onderdeel familieleven, wat zijn vrouw en dochter uiteraard ten goede kwam, was hierop geen uitzondering. Het was eerder een situatie waarin de belangen van meerdere mensen, dus ook die van Herman, verenigd werden. Ik vroeg ChatGPT een reactie op de gedachte dat Herman in psychologische zin egocentrisch was. Ik kreeg dit betoog.

Het gedrag van Herman Ploegstra vertoont duidelijke kenmerken van egocentrisme in psychologische zin. Dit betekent niet noodzakelijk dat hij een slecht persoon was, maar het suggereert dat hij vooral zijn eigen verlangens, behoeften en belevingen centraal stelde, mogelijk ten koste van anderen. Hier zijn enkele aspecten die op egocentrisme wijzen:

Levensstijl en keuzes
Zijn avontuurlijke karakter (brandweer, duikclub) en het wekelijks afspreken op een verlaten plek voor een amoureus samenzijn wijzen op een sterke focus op persoonlijke voldoening en opwinding, waarbij de behoeften van zijn gezin mogelijk ondergeschikt waren.
Het onderhouden van deze ontmoetingen suggereert dat hij zichzelf toestond risico’s te nemen die niet alleen zijn huwelijk, maar ook zijn gezin konden beschadigen.

Verdwijning als ultiem egocentrisme
Als hij vrijwillig verdween, getuigt dit van een keuze die zijn eigen vrijheid en verlangens boven de emotionele en praktische impact op zijn gezin plaatste. Het achterlaten van een echtgenote en eventueel kinderen zonder uitleg toont weinig empathie voor hun gevoelens en stabiliteit.
Een vrijwillige verdwijning zonder confrontatie met zijn problemen (zoals scheiding) kan gezien worden als een vlucht van verantwoordelijkheid.

Vermijding van consequenties
Het niet kiezen voor een echtscheiding, wat wel open en eerlijk zou zijn geweest, wijst erop dat hij mogelijk zijn eigen ongemak of imago belangrijker vond dan het recht van zijn echtgenote op duidelijkheid.

Mogelijke verklaring
Dit egocentrische gedrag kan voortkomen uit een existentiële crisis, waarbij zijn focus op eigen verlangens een manier was om om te gaan met innerlijke onrust. Hij kan ook een onvermogen hebben gehad om empathisch te begrijpen wat zijn gedrag betekende voor anderen, vooral als hij worstelde met gevoelens van leegte of zinloosheid.
Hoewel egocentrisme een negatieve connotatie kan hebben, is het belangrijk te erkennen dat het vaak voortkomt uit interne conflicten en onzekerheden. Bij Ploegstra kan dit een manier zijn geweest om zichzelf te beschermen tegen een leven dat niet meer bij hem paste.

Voor de buitenwereld leek Herman gelukkig, maar was hij dat ook? Ik kan niet in Hermans ziel kijken, maar ik kan wel een aantal feiten in een context plaatsen. Hermans vrouw beschreef hun gezinsleven ten tijde van Hermans verdwijning met de woorden ‘de gewone regelmaat, net zoals anders; huisje, boompjes, beestje’. Herman was echter zelf avontuurlijk, zelfs iemand die de risico’s opzocht. Dat blijkt uit zijn duikhobby, zijn werk als vrijwillig brandweerman en uit zijn amoureus dubbelleven. Zelfs Hermans verhuizing vanuit de Randstad naar Zeeuws-Vlaanderen was destijds wellicht een avontuur. Dat was het voor mij althans wel. Voor iemand uit de Randstad is Zeeuws-Vlaanderen het hoekje van de wereld. Het is er donker en wijds, met een cultuur die eerder Vlaams dan Hollands is. Het eerste halfjaar zeg je ja en nee op de gok, want je verstaat er geen mens. En als je ze wel verstaat, betekent het iets anders. Bestel bijvoorbeeld nooit een zak patat bij een frituur. De seizoenen en elementen ervaar je intens, de Westerschelde is ruig, de zeeschepen immens. En ik zie dat ik er spontaan van ga dichten.

Maar naarmate de tijd verstrijkt, wordt ook duidelijk dat de streek, die misschien wel de mooiste van Nederland is, in feite een langgerekte bak onder zeeniveau is, met aan de ene kant de Belgische grens en aan de andere kant de zeedijk. En het leven is er weliswaar goed, maar ook altijd hetzelfde. Je vindt er niet voor niets twee van de mooiste vestingsteden van Nederland. Ze hebben de overbodig geworden stadswallen gewoon nooit op willen ruimen. Iemand attendeerde me ooit op het aantal keren dat het woordje ‘weer’ voorkwam in een artikel over de aankomende dorpsfeesten: zestien maal. ‘Natuurlijk kun je weer spek méé eier eten, en natuurlijk treedt coverband Tricky Tractor Tracks zaterdagavond weer op.’ De voice-over in de uitzending van Peter R. de Vries beweerde terecht dat een gekantelde trekker in IJzendijke eigenlijk al nieuws was. Ik kan me goed voorstellen dat juist een persoon als Herman meer dynamiek nodig had.

Er zijn meerdere mensen die verklaard hebben dat Herman kon dromen van een verblijf in een ver, warm land. Herman had daarbij specifiek Aruba genoemd. De recherche heeft daarom gezocht naar sporen die erop wezen dat Herman zijn dromen achterna gereisd was, maar op Aruba werd hij niet aangetroffen en uit de gegevens op de harde schijf van zijn computer bleek niet dat hij een dergelijke reis had voorbereid. Ik heb de indruk dat dit deel van het onderzoek hiermee was afgerond. Hierbij heeft wellicht meegespeeld dat Herman zijn rijbewijs en paspoort had achtergelaten en dat er niet meer met zijn bankpas was gepind. Hij kon dus blijkbaar de benodigde middelen niet hebben gehad om dergelijke plannen uit te voeren.

Ik plaats hier de volgende opmerkingen bij. Ik woon in een veel te duur, klein flatje, maar droom van een villa uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Ik teken echter met beide handen voor een leuk, vrijstaand arbeidershuisje uit dezelfde periode aan een mooie poldersloot. Ik wil maar zeggen dat Herman misschien een mooi plekje in zuid-Europa of iets dergelijks heeft gevonden. Zo'n plek in Europa maakt het ook mogelijk om er onopvallend naartoe te reizen en je er met valse papieren - waar hij volgens zijn broer Cees aan kon komen - te vestigen. In het scenario van een vrijwillige verdwijning kun je met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid aannemen dat hij hulp heeft gehad. Die hulp kan van een 'professional' zijn gekomen - daar zijn aanwijzingen voor - of van een nieuwe minnares. Er was immers altijd wel een minnares in zijn leven, en de relatie met de Terneuzense kapster boterde al een tijd niet meer. Voor zover Herman zijn vlucht op een computer moest voorbereiden, zal zijn helper hem die hebben kunnen verschaffen. Een minnares kan voorts een woning en financiële middelen hebben gehad. En hoewel de recherche zijn financiën heeft uitgeplozen - vooral met het oog op een eventuele criminele herkomst ervan - kun je niet uitsluiten dat Herman voor zijn verdwijning toch (cash)geld heeft weggesluisd. Vergeet bij dit alles niet dat maar liefst vier mensen uit Hermans onmiddellijke omgeving hem voor de camera hebben omschreven als iemand die zeer perfectionistisch was en alles tot in de puntjes regelde. Als iemand zijn verdwijning kon ensceneren, was het Herman.

Het hoeft niet zo te zijn gegaan als ik in mijn vorige alinea heb geschetst, maar dat is niet belangrijk. Het voornaamste is dat blijkt dat alles in het scenario van een vrijwillige verdwijning zonder vergaande aannames verklaard kan worden. We weten niet hoe Herman het heeft gedaan - er is dan ook nooit diepgaand onderzoek naar gedaan - maar wel dat het voor een vastbesloten persoon uitvoerbaar is. Alle andere bekende scenario's blijven aan alle kanten rammelen, wat je ook bedenkt om het kloppend te krijgen. 

Of het al met al een gemakkelijke beslissing voor Herman is geweest? Nee, natuurlijk niet. Er moet haast wel een enorme innerlijke strijd aan vooraf gegaan zijn. Dat was er dan wellicht ook de oorzaak van dat het de laatste weken voor zijn verdwijning lichamelijk niet zo goed met hem ging en het zijn vrouw eens opviel dat hij huilde in zijn slaap.